De Drentse Klassewerkplekken van 2023, de Bonnerschool in Gieten en de Kameleon in Eexterveen, zijn beide kleine scholen met gecombineerde groepen. Als een leerkracht ziek wordt, worstelen ze met tijdelijke opvang. Maar aan leerkrachten tijdens de formatie hebben ze geen tekort, hooguit een schaarste.
De krapte waar de Randstad mee kampt, gaat in Drenthe echter ook komen over een jaar of 2, voorspelt Marieke Ensing van de Regionale Aanpak Personeelstekort Drenthe en Kop van Overijssel (RAP). In een gesprek met haar en de schoolleiders van de Klassewerkplekscholen, Jelle Enzinga (Bonnerschool) en Lianne Roossien-de Jonge (Kameleon), bespreken we hoe je bestaande leerkrachten bindt en nieuwe leerkrachten aantrekt. Want over gebrek aan belangstelling hebben deze twee scholen niet te klagen.
Dit artikel is een samenvatting van de podcast Werkgeluk in het primair onderwijs. Klik hier om seizoen 2 te beluisteren in je favoriete podcast-app.
De leerling centraal of de leerkracht?
Wie zet je centraal: de leerling of de leerkracht? Dat is de eerste vraag die Paul Baan, oprichter van Klassewerkplek vraagt. Voor Jelle geen moeilijke vraag. “We zijn wel eens vergeten dat kinderen niet zo maar iets leren.”, antwoordt hij. Door de leerkracht centraal te stellen, kun je de leerling optimaal laten leren, dus daarmee stel je ook de leerling centraal. Hij citeert de Loesje-poster: “Van gelukkige leraren leer je het meest. Als er wrevel is in het team, geen duidelijke visie of geen professionele cultuur, dan werk je met los zand. En dat is ook voor de leerlingen niet goed.” Alleen de leerling centraal stellen, gaat te ver, vindt ook Lianne: “Iemand moet voor de leerkracht zorgen.”
Teaminspanning
En dat doet Lianne zeker, want in al haar antwoorden noemt ze het team: “Als team bepaal je de visie op het onderwijs en hoe je les wilt geven. Ik heb geleerd dat dat tijd kost, maar die moet je nemen om het gesprek aan te gaan. Alleen als je de visie samen vormgeeft dan wordt het cultuur in de school.”
Beide schoolleiders blijven ver van het bepalen van de inhoud. Zij zijn er om te faciliteren, te verbinden, en te signaleren. Zij zien hun rol als degene die de kar trekt en signaleert. De leerkracht is namelijk vooral gericht op zijn/haar eigen groep. De schoolleider heeft de helicopterview.
Als voorbeeld uit de praktijk vertelt Jelle dat, toen hij net begon, de sociale veiligheid op het plein te wensen overliet. Het viel hem op dat leerlingen elkaar niet bij naam kenden. Dat helpt niet mee om je veilig te voelen tussen andere klassen op het plein tijdens de pauzes. (En dat terwijl ze als enige school in Nederland - heel cool! - een hunebed op hun plein hebben – red.). Als team zijn ze aan de slag gegaan om de sociale veiligheid te verbeteren, waarbij Jelle zich nadrukkelijk niet bemoeide met hoe ze het gingen aanpakken. Hij signaleerde alleen en stimuleerde het gesprek.
Open cultuur leidt tot meer signalering
Een open gesprek aangaan kan alleen als er onderling vertrouwen is. Daarom loopt Lianne af en toe de klas binnen om te vragen hoe het gaat. Het gevolg is dat er na 3 jaar nu ook signalen vanuit het team komen over zaken die beter kunnen. Want het kan altijd beter. Bijvoorbeeld de pleindienst. Die vonden de leerkrachten van de Kameleon nogal eenzaam en niet leuk. Uit zichzelf maakten ze afspraken om samen pleindienst te lopen. Dat heeft meer rust gebracht in de school en het werkgeluk verhoogd.
Hoe onderscheid je je als school voor nieuwe leerkrachten?
Die samenwerking en het teamgevoel zijn de zaken waarmee je je als school onderscheidt, volgens Jelle, Marieke en Lianne. Deze lijken nogal vanzelfsprekend maar in de praktijk zitten er grote verschillen tussen de scholen, merkt Marieke op. Vooral als het starters betreft: zijn ze vliegende keep of hebben ze een vaste plek en verantwoordelijkheid? Op de Kameleon begeleiden ze heel bewust stagiaires, LIO’s en starters. De liefde moet wel van twee kanten komen, want nieuwkomers die 4 dagen willen werken maar geen groepsverantwoordelijkheid willen, melden zich ook. “En dat vraagt om creatieve oplossingen als je niet te veel concessies wilt doen”, zegt Jelle, “Want ook al hebben we een schaarste, de kwaliteit van mensen blijft een vereiste. Het is nogal een verantwoordelijkheid die we dragen met zijn allen. Daaraan mogen we geen concessies doen.”
Schaarste, maar geen tekort
De schaarste merken deze 2 scholen vooral als er een leerkracht uitvalt vanwege ziekte. De formatie voor volgend jaar hebben ze in juni al wel helemaal rond. Ze krijgen dan ook voldoende reacties op vacatures. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de keuzes die zij als schoolleider maken. Jelle vertelt dat hij 80% van de e-mails met goed bedoelde initiatieven al filtert voordat hij ze voorlegt aan het team. “Maximaal 3 tot 4 zaken per jaar om op te focussen, is meer dan genoeg.”, stelt hij.
Met focus en goede afspraken creëer je rust. En dat geeft leerkrachten nog steeds de ruimte om binnen de overeengekomen afspraken het lesgeven zelf in te vullen. “Want laten we vooral niet vergeten wat een mooi beroep het is en weer trots zijn op ons vak.”, zegt Jelle, “Laten we de mooie dingen tonen om te voorkomen dat we in Drenthe van schaarste naar een lerarentekort gaan.“.
