Vier betekent vuur in het West-Vlaams. Trots toont schoolleider voor klas 1 en 2 Maarten Devos de tekst Vier means Fire op de achterkant van zijn trui. En vlammen doen ze op deze school. ‘We zijn de school nog aan het opbouwen zijn en hebben hoge ambities. Er wordt dus nogal wat verwacht van onze leerkrachten’, vult schoolleider voor de bovenbouw Jorge Cottyn aan. Dat de werkdruk hoog is, blijkt ook uit het Klassewerkplekonderzoek. Toch heeft de school voldoende aanwas van nieuwe leerkrachten en is het werkgeluk hoog. Hoe doen ze dat? Dat vroegen we beide schoolleiders in een interview.
Innovatief onderwijs
‘tvier in Kortrijk werkt volgens de freinetpedagogie. Samengevat houdt dat in dat de school democratisch en coöperatief werkt aan een nieuwe generatie geëmancipeerd kritische burgers die zich niet alleen individueel ontwikkelen, maar ook in een wij-gevoel opgroeien. De filosofie is opgericht door een onderwijzer die in WO1 gewond terugkeerde. Zijn missie was een generatie opvoeden die bijdraagt aan de vrede van morgen. Hij ontdekte dat leerlingen meer geïnteresseerd waren in hun eigen leefwereld dan in de lesstof. Op ‘tvier is dan ook veel ruimte voor andere onderwerpen. Elke dag wordt gestart met een ronde, waarin openlijk wordt gediscussieerd over actualiteiten en andere zaken die spelen bij de leerlingen.
Er is speciaal een centrale ruimte in de school ingericht waar leerlingen, leerkrachten en ouders elkaar ontmoeten tijdens de onthaal en afsluiting: de Vlamme. Dit bevordert natuurlijke samenwerking en transparante communicatie.
Experimenteren binnen duidelijke kaders, en met elkaar
Freinetpedagogie wordt tot nu toe vooral toegepast in het primair onderwijs. De school heeft zelf veel aangevuld en aangepast als secundaire onderwijsinstelling. Dat vereist ook van de leerkrachten dat ze experimenteren wat wel en niet werkt. Dat doen ze wel binnen een vastgesteld kader. Er zijn niet-onderhandelbare regels voor de hele school, maar daarbinnen heeft de leerkracht veel autonomie.
Dat betekent niet dat leerkrachten er alleen voor staan. ‘tvier scoort namelijk heel hoog op de stelling ‘Mijn collega’s steunen me als ik dat nodig heb’. Dat zegt wat over de mentaliteit. Jorge omschrijft dit als: “Wij hebben een team dat actief zoekt naar hoe we samen dingen kunnen oplossen. Als er zich iets voordoet, dan rennen ze niet gelijk naar de coördinator, maar gaan actief met collega’s op zoek naar een oplossing. De wil om het goed te doen, is sterk aanwezig.”
Als er zich iets voordoet, dan rennen leerkrachten niet gelijk naar de coördinator, maar gaan actief met collega’s op zoek naar een oplossing.
Aan het teamgevoel werken ze bewust. Elke vrijdag is er een gezamenlijke drink. Voor het schooljaar starten ze met een teamdag en na elke module, doen ze samen iets sociaals. Deze week staat darten op het programma.
Kiezen voor een uitdaging
Dat groepsgevoel is nodig, want ‘tvier is een nieuwe school waarbij nog veel op poten gezet moet worden. De leerkrachten kiezen hier bewust voor. “Het samen pionieren en opbouwen geeft een bepaalde sfeer”, vertelt Jorge, “Ik denk dat de collega’s die bij ons komen werken, mensen zijn die sowieso al aan een uitdaging toe waren en dingen in gang willen zetten en veranderen.”
Dat brengt wel een hoge werkdruk met zich mee, realiseren beide schoolleiders zich. Niet alleen door het opbouwen van een nieuwe school, maar ook door de ambities die ze hebben én het Vlaamse schoolsysteem. Maarten legt het uit: “In ’tvier geef je les in aso, tso en bso, in verschillende vakken. Alsof je in atheneum, havo, mavo en vmbo door elkaar zou lesgeven. Er zijn geen twee uur dezelfde. Je hebt dus niet drie klassen waar je bijvoorbeeld Nederlands doceert, op hetzelfde niveau, met hetzelfde handboek, waarin je je les kunt recupereren.
En het gaat nog verder, want eigenlijk proberen wij standaard te differentiëren op twee of drie niveaus in de vakken. Dat betekent dat een leerkracht vaak twee of drie examens per vak moet maken. En dat maal acht klassen.”
Peer professionalisering
Alsof dit niet al een zware kluif is, zijn de meeste leerkrachten ook nog trajectbegeleider van 14 tot 16 leerlingen. Daar hebben ze tweewekelijks een gesprek mee over hoe het gaat op het gebied van leren en welbevinden. Dat is een extra taak, maar levert wel heel waardevolle feedback voor de leerkracht. “Voor mij is dat een vorm van peer-professionalisering”, vertelt Maarten, “Je krijgt directe feedback van leerlingen en ouders. Niet alleen over je eigen lessen, maar ook over wat je collega's doen. Dus je bent heel hard bezig met waar het om draait: hoe kunnen we leerlingen laten groeien? Ok, de lat ligt heel hoog bij ons en daarmee de werkdruk. Ik denk dat we dat heel goed beseffen. Maar er staat wel iets tegenover. Je kan je ontwikkelen als professional en in de voorhoede staan.”
Het goede van het Klassewerkplek-onderzoek is dat er een benchmark achter zit, zowel binnen de schoolgroep, als binnen Vlaanderen en Nederland. Als we knelpunten hebben, zijn die dan vergelijkbaar met andere scholen?
Ondertussen houden ze de werkdruk in de gaten en nemen maatregelen om deze behapbaar te houden en als het kan te beperken. Het Klassewerkplek-onderzoek dient als benchmark om te kijken hoe het welbevinden van het personeel en de werkdruk zich ontwikkelt.
Structuur en zorg sluiten elkaar niet uit
We vragen ze allebei een tip te geven aan andere scholen, hoe je het werkgeluk met zo’n hoge werkdruk toch goed houdt. “Een tip dekt de lading niet, maar belangrijk is om een klimaat te creëren waarin zorg en structuur gecombineerd zijn.” zegt Jorge, “De twee sluiten elkaar niet uit. Er moeten duidelijke afspraken zijn, waarbij helder is waarvoor we het doen. Die moet niet top-down worden opgelegd, maar samen worden bepaald. Er moet dus geen afstand zijn tussen leerkrachten en de schoolleider.“
Taal doet ertoe
Maarten zijn tip is een die hij van An, medeoprichter van ‘tvier heeft geleerd: “Taal doet ertoe. De manier waarop je spreekt. Over leerlingen. Over elkaar. Hoe je de dingen benoemt. De vragen die je stelt. Ik herinner mij dat An het eerste jaar van onze school over een aantal dingen zei: “Dit gaan we niet meer zeggen. Er zijn geen luie leerlingen. Er zijn geen domme leerlingen. We gaan er vanuit dat iedereen het goed wil doen.”
Zo kun je zeggen: is iets een straf omdat je iets hebt misdaan, of een gevolg omdat jij je verantwoordelijkheid niet neemt voor de school? Zo’n gezamenlijke taal moet je actief ontwikkelen. Dat is oefenen met elkaar, maar het doet ertoe.”
Een inspirerend gesprek met deze twee schoolleiders van ‘tvier. We snappen dat ze het Vlaamse woord voor vuur hebben gekozen voor de school, want de ambitie spat er vanaf.
